Tôi gặp bạn trong một buổi khai vấn với vẻ mặt căng thẳng.
Bạn chia sẻ rằng, một người bạn đã giới thiệu bạn vào công ty nơi cô ấy đang làm việc.
Nghe có vẻ là một cơ hội tốt, nhưng bạn không muốn nhận lời.
Không phải vì công việc không phù hợp, mà vì bạn biết rõ hai người không hợp tính nhau, và điều đó có thể dẫn đến nhiều mâu thuẫn nếu làm chung.
Bạn đã từ chối.
Nhưng khi người bạn kia hỏi : “Sao lại từ chối?” thì bạn bắt đầu giải thích.
Rất dài dòng và chi tiết.
Tuy nhiên người kia vẫn bắt bẻ, tiếp tục xoáy sâu vào từng lý do.
Bạn tiếp tục phải giải thích… rồi lại giải thích… và cuối cùng, bạn bị ép đi phỏng vấn.
Khi tôi hỏi: “Điều gì khiến bạn bạn không thể nói “Không” và dừng lại ở đó?”
Bạn trả lời rằng: “Tớ sợ bạn kia phật lòng. Sợ bị hiểu nhầm. Sợ từ chối không đủ lý lẽ, thì sẽ bị bắt bẻ lại…”
Và thế là trong đầu bạn, hàng trăm viễn cảnh được vẽ ra.
Tất cả đều bắt đầu bằng chữ: “Sợ…”
Bạn có từng gặp phải các tình huống tương tự?
Trước khi từ chối ai đó, bạn viết một đoạn tin nhắn dài lê thê, giải thích lý do, xin lỗi, rồi lại vòng vo mong người ta không giận.
Khi ai đó tỏ ra khó chịu, bạn vội vàng nói liên tục để giải thích “ý em không phải vậy đâu, em chỉ muốn…”
Kể cả khi bạn đúng, bạn vẫn thấy mình có lỗi nếu không trình bày đầy đủ để người khác cảm thấy thoải mái.
Đó là chính là giải thích quá mức over-explaining.
Over-thinking làm bạn mệt, nhưng over-explaining sẽ khiến bạn kiệt sức.
Giải thích quá mức (over-explaining) không đơn thuần là nói nhiều.
Over – explaining là khi bạn liên tục cảm thấy cần phải giải thích, biện minh cho một lựa chọn cá nhân, như thể người khác có quyền xét duyệt điều đó.
Bạn đưa ra hàng loạt lý do vì sợ bị hiểu lầm.
Vì sợ ai đó tổn thương. Vì sợ người khác thất vọng.
Nhưng sâu xa hơn, đó là cách bạn cố gắng kiểm soát cảm xúc của người đối diện, để họ không giận dữ, không quay lưng với bạn.
Nếu bạn sống trong môi trường thiếu an toàn từ nhỏ.
Mỗi quyết định bạn đưa ra đều phải được “giải thích” để không bị mắng, không bị phạt, không bị bỏ rơi.
Dần dần, giải thích quá mức trở thành một phản xạ quen thuộc với bạn.
Bạn có từng để ý rằng, những người tự tin thường trả lời rất ngắn gọn.
Họ nói “Không, cảm ơn.”
Hoặc “Lần này mình không tiện tham gia đâu.”
Chỉ vậy thôi. Không vòng vo. Không biện minh.
Đơn giản vì họ không cảm thấy phải chứng minh gì cả.
Người càng rõ ràng về ranh giới cá nhân, càng ít bị cuốn vào vòng xoáy phải “giải thích để được chấp nhận”.
Ngược lại, khi bạn giải thích quá nhiều, bạn vô tình gửi đi tín hiệu rằng:
“Tôi thấy có lỗi vì lựa chọn của mình.”
“Tôi không chắc mình có quyền từ chối.”
Và điều này khiến bạn trở thành mục tiêu lý tưởng cho những người hay thao túng hoặc ép buộc người khác.
Từ bỏ thói quen giải thích quá mức là cách tốt nhất để giúp bạn cải thiện sự tự tin và xây dựng ranh giới lành mạnh.
Sau đây là 3 cách giúp bạn thoát khỏi over-explaining:
1. Luyện tập trả lời ngắn gọn, rõ ràng.
Khi ai đó hỏi bạn: “Chiều nay rảnh không?”, thay vì kể cả loạt công việc bạn đang làm, hãy thử nói đơn giản: “Chiều nay mình bận rồi, hẹn dịp khác nhé.”
Không cần phải trình bày tất cả mọi lý do. Bởi càng nói, bạn càng mở ra cơ hội cho người khác bắt bẻ.
2. Ngừng suy đoán về suy nghĩ và cảm xúc của người khác:
Bạn không thể kiểm soát việc người khác nghĩ gì hay cảm thấy gì.
Đừng cố gắng dùng lời lẽ để xoa dịu mọi khả năng tổn thương từ phía họ.
Điều đó chỉ khiến bạn mệt và khiến lời nói của bạn trở nên thiếu sức nặng.
3. Ghi nhận cảm xúc trung thực của bản thân
Có thể bạn sẽ thấy áy náy, tội lỗi, không thoải mái khi từ chối mà không giải thích.
Điều đó là bình thường. Hãy trung thực với cảm xúc ấy.
Cảm xúc đó sẽ sớm qua, còn sự nhẹ nhõm khi bạn được sống đúng với mình sẽ ở lại.
Bạn đang học lại cách thiết lập ranh giới, điều mà ngày trước không ai dạy bạn.
Nếu bạn đang học cách thiết lập ranh giới và muốn thoát khỏi vòng xoáy “giải thích quá mức” hi vọng bài viết này sẽ hữu ích với bạn.
Nếu bạn cần một không gian an toàn để được lắng nghe và hỗ trợ bạn trên hành trình xây dựng ranh giới, hãy inbox cho tôi tại đây. Tôi sẽ đồng hành cùng bạn.
Nguồn tham khảo: The Holistic Psychologist.
